پایگاه خبری مسجد نیوز

به گزارش مسجدنیوز، در حالی که چند سالی است عملیات کاوش از سوی باستان‌شناسان بر روی تپه اشرف در حال انجام است، در همسایگی این تپه تاریخی، تپه دیگری به نام «جی» قرار دارد که به گفته باستان‌شناسان، چنان‌چه سریع‌تر عملیات کاوش از سوی سازمان میراث فرهنگی انجام نگیرد، بدون شک در آینده‌ای نزدیک شاهد آسیب‌های جدی بر بدنه اصلی این تپه خواهیم بود.

*یکی از قدیمی‌ترین مساجد اصفهان زیر تپه جی قرار دارد

در حال حاضر در زیر تپه جی، مسجد جی، یکی از قدیمی‌ترین مساجد اصفهان مربوط به دوره سلجوقیان قرار دارد که به گفته فریدون اللهیاری، مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان، تپه تاریخی جی که بدون شک در زیر آن می‌توان آثار تاریخی زیادی را به‌دست آورد، در زیر مدرسه‌ای در محله‌ای پر تردد در فاصله‌ نزدیک به تپه اشرف قرار دارد.

اظهارات مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان در حالی بیان می‌شود که طبق اطلاعات به‌دست آمده، در دوران پیش از انقلاب اسلامی، کارخانه تولید «دست و پای مصنوعی» در این محل احداث شده بود که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به جای این کارخانه، مدرسه‌ای احداث شد.

از آن سال به بعد بسیاری از بخش‌های این بنا در زیر خاک مدفون شد و تنها در سال 1355 بود که از سوی دکتر میرفتاح در تپه جی، ترانشه‌ای باز می‌شود که گزارش آن در حد 3-2 صفحه است و حتی نقشه‌برداری نداشته و به همین خاطر فاقد ارزش بوده است.

*به خاطر تردد بیش از اندازه بر روی تپه اشرف، بخش‌هایی از آن در معرض تخریب است

اما پرونده این تپه تاریخی برای مدتی بسته شد تا این‌که در سال گذشته از سوی علیرضا جعفری‌زند، باستان‌شناس تپه اشرف اعلام شد که به خاطر تردد بیش از اندازه بر روی این تپه، بخش‌هایی از آن در معرض تخریب است و مسئولان میراث فرهنگی باید عملیات کاوش بر روی این بنای تاریخی را آغاز کنند.

از همان زمان به بعد بود که رسانه‌های مختلف از اهمیت توجه به این تپه نوشتند تا این‌که امروز علمدار علیان، رئیس اداره باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس از اصفهان در رابطه با این تپه تاریخی گفت: طبق بررسی‌های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که در فاصله‌ای محدود از تپه اشرف، تپه تاریخی دیگری قرار دارد که در دهه‌های گذشته، با احداث مدرسه‌ای بر روی آن، بسیاری از بخش‌های آن پنهان شده و در حال حاضر طبق نقشه‌های به‌دست آمده از این بنا، در زیر این تپه  مسجدی وجود دارد که برای کشف و کاوش آن، باید مدرسه مذکور به منطقه دیگری انتقال پیدا کند و این در حالی است که تعداد زیادی دانش‌آموز در آن مشغول به تحصیل هستند.

*معرفی تپه اشرف به عنوان سایت موزه تاریخی اصفهان

وی در ادامه افزود: در حال حاضر یکی از اولویت‌های سازمان میراث فرهنگی اصفهان، اختصاص بودجه‌های مکفی برای ادامه عملیات کاوش در تپه اشرف است که متأسفانه به خاطر کمبود بودجه، از انجام این عمل معذوریم و از طرف دیگر نیز معتقدیم که پروژه‌های مهم دیگری برای کاوش در اصفهان وجود دارند که بخواهیم اقدام به انتقال مدرسه مذکور برای دستیابی به بناهای مدفون شده از جمله مسجد جی در زیر آن کنیم.

رئیس اداره باستان‌شناسی اداره میراث فرهنگی اصفهان در ادامه تأکید کرد: بعد از پیگیری‌های مکرر از سوی میراث فرهنگی موفق شدیم که تپه اشرف را به عنوان سایت موزه تاریخی در اصفهان معرفی کنیم.

اما این اظهارات در حالی از سوی علیان بیان شد که چندی پیش جعفری‌زند در گفت‌وگو با رسانه‌های استان اصفهان اعلام کرده بود: وضعیت تپه جی که از الحاقات تپه اشرف است، چندان مطلوب نیست به طوری که هم‌اکنون بر روی این تپه نه تنها مدرسه وجود دارد، که در حریم آن خودروهای بسیاری در حال تردد هستند که این موضوع می‌تواند آسیب‌های جدی را به بنا وارد کند.

منابع تاریخی حکایت از این دارد که یکی از قدیمی‌ترین مسجد اصفهان در زیر این تپه وجود دارد؛ بنایی که طبق یافته‌های کارشناسان، در صورت اختصاص بودجه‌های لازم برای این منظور، می‌توان بخش‌های مختلف این بنا را از زیر خاک کشف کرد.

*نمایان شدن لایه‌های پنهان دیگر از تاریخ

عده زیادی از باستان شناسان معتقدند که اگر این بخش از تاریخ از زیر خاک بیرون آید، بدون شک لایه‌های پنهان زیادی نمایان خواهد شد که تعدادی از این بخش‌ها مربوط به دوره‌های مختلف تاریخ از جمله سلجوقیان، ساسانیان و اشکانیان خواهد بود.

طبق اظهارات جعفری‌زند؛ باستان‌شناس اصفهانی، یکی از موانع اصلی بر سر راه پروژه کشف مسجد تاریخی در زیر تپه جی، وجود دبیرستانی بر روی این بنا است که تاکنون مسئولان میراث فرهنگی و مسئولان آموزش و پرورش جهت رسیدگی به این موضوع هیچ تفاهم‌نامه‌ای امضاء نکرده‌ و همچنان بنای قدیمی مسجد در زیر تپه خاک می‌خورد.

اما سرگذشت این تپه تاریخی هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته و تپه اشرف نیز اگر چه فصل پنجم کاوش‌های آن از سوی میراث فرهنگی به اتمام رسیده، اما متأسفانه باز به خاطر داستان تکراری کمبود بودجه از سوی سازمان میراث فرهنگی هنوز بسیاری از بخش‌های آن در زیر خاک پنهان مانده است.

تیرماه امسال بود که خبر کشف آثار معماری و سکه‌هایی از دوران ساسانی در تپه اشرف در رسانه‌های خبری انعکاس پیدا کرد، خبری که با شنیدن آن قلب بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی دوباره به تپش افتاد.

در فصل پنجم از کاوش‌های باستان شناسی در این تپه، آثار معماری بر جای مانده از دوران ساسانی، چندین سکه مربوط به آن دوران و اشیای دیگری نیز کشف و ضبط شد.

همچنین اطلاعات به‌دست آمده از آخرین وضعیت اکتشافات در دوره‌های قبل نشان می‌دهد که در فصل چهارم کشفیات که در فاصله سال‌های 89 تا 90 توسط باستان‌شناسان انجام شد، سفالینه‌هایی از قرن 4 هجری قمری و سازه‌های تاریخی در محل کشف شد.

*کاخی باستانی در زیر خاک

به گفته باستان‌شناسان، این سازه به‌دست آمده که مربوط به دوران ساسانی بوده است، احتمال می‌رود که مربوط به یک قلعه تاریخی باشد؛ کاخی که به گفته رئیس اداره باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی اصفهان توسط اشرف افغان در قرن 12 هجری قمری طبق اصول معماری آن زمان احداث شد اما متأسفانه در دوره‌های قبل توسط نادرشاه تخریب شد و به همین دلیل ما احتمال دادیم که بقایای آثار به‌دست آمده مربوط به کاخ مذکور باشد.

امروز وقتی برای بازدید از بخش های مختلف این بنا به پل شهرستان قدم می‌گذاریم، تنها با بخش‌هایی سردرآورده از خاک روبرو می‌شویم که در زیر آن‌ها دنیایی از تاریخ گذشتگانمان نهفته است و تنها با اختصاص بودجه‌های لازم، می‌توان شاهد قسمت‌های پنهان آن بود.

*توقف کاوش باستان‌شناسان به دلیل کمبود بودجه

پرونده این تپه تاریخی را که مرور می‌کنیم، یافته‌هایی به‌دست می‌آید که پس از به پایان رسیدن فصل چهارم کاوش‌های تپه اشرف در سال 1390، به خاطر عدم واگذاری بودجه‌های مکفی برای ادامه روند کاوش‌ها توسط باستان‌شناسان، عملیات کاوش برای مدتی متوقف شد.

این توقف در حالی از سوی میراث فرهنگی اصفهان صورت گرفته بود که استاندار وقت اصفهان، مدیرکل اسبق اداره میراث فرهنگی استان، معاون وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در همایشی در بهمن ماه سال 89 در حضور جمعی از مسئولان، همگی اعلام آمادگی کرده بودند که با پشتوانه دو مصوبه هیأت دولت در خصوص کاوش، آزادسازی حریم و تبدیل تپه اشرف به یک سایت- موزه، شرایط را برای انجام 50 فصل کاوش طی 10 سال در تپه تاریخی اشرف فراهم خواهند آورد.

*بقایای کاخ اشرف افغان مربوط به قرن 12 هجری قمری است

مدتی از اظهارات و وعده‌های مسئولان نگذشته بود که نتایج چند فصل کاوش در تپه اشرف، این واقعیت را روشن کرد که این تپه دارای آثاری متعلق به پنج دوره تاریخی اشکانی، ساسانی، دوره انتقالی ساسانی به اسلامی، قرن چهارم و پنج هجری، و قرن 12 هجری است که در فصل چهارم، بقایای کاخ اشرف افغان مربوط به قرن 12 هجری قمری کشف شد.

حال این سوال مطرح است که بخش‌های پنهان شده تپه تاریخی «جی» و «اشرف» چه زمانی می‌توانند از زیر خاک سربرآورند تا بلکه بخش اصلی و هویت تاریخی اصفهان دوباره در شهر گنبدهای فیروزه‌ای زنده شوند.

2آبان94

منبع: فارس

N2081/U0/S2,/C4/T1